पृष्ठ के पते की प्रतिलिपि बनाएँ ट्विटर पर सांझा करें व्हाट्सएप पर सांझा करें फेसबुक पर सांझा करें
गूगल प्ले पर पाएं
हिन्दी शब्दकोश से अवकाश शब्द का अर्थ तथा उदाहरण पर्यायवाची एवम् विलोम शब्दों के साथ।

अवकाश   संज्ञा, पुल्लिंग, तत्सम

व्युत्पत्ति : संस्कृतम् [ अव √काश् (दीप्ति) + घञ् ]

१. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / समय / अवधि

अर्थ : वह दिन जिसमें काम पर से अनुपस्थित रहने की स्वीकृति मिली हो।

उदाहरण : घर जाने के लिए मेरी पंद्रह दिन की छुट्टी मंजूर हो गई है।

पर्यायवाची : छुट्टी, रज़ा, रजा

सुट्टीसाठी अनुमती.

घरी जाण्यासाठी तुम्हाला पंधरा दिवस आधी रजा घ्यावी लागेल.
रजा
२. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / समय / अवधि

अर्थ : काम बंद रहने का वह दिन जिसमें नियमित रूप से लोग काम पर उपस्थित नहीं रहते।

उदाहरण : भारत सरकार ने रविवार को छुट्टी घोषित की है।

पर्यायवाची : अंझा, अनध्याय, उकासी, छुट्टी, तातील, रुखसत, रुख़सत, रुख़्सत, रुख्सत

ज्या दिवशी काम बंद असते वा लोक ज्या दिवशी नियमितपणे कामावर येत नाहीत.

शासनाने रविवारी सुटी जाहीर केली आहे.
रजा, सुटी, सुट्टी

Leisure time away from work devoted to rest or pleasure.

We get two weeks of vacation every summer.
We took a short holiday in Puerto Rico.
holiday, vacation
३. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / समय / अवधि

अर्थ : फालतू या अतिरिक्त समय।

उदाहरण : मेरे पास कहीं आने-जाने के लिए अवकाश ही कहाँ होता है!।

पर्यायवाची : अतिरिक्त समय

४. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / समय / अवधि

अर्थ : वह समय जब कोई काम न हो अथवा खाली समय।

उदाहरण : आप मुझसे फुर्सत में मिलिए।

पर्यायवाची : अनुशय, कार्यावकाश, छुट्टी, फुरसत, फुर्सत, रुखसत, रुख़सत, रुख़्सत, रुख्सत, विराम काल, विश्राम काल, फ़ुरसत, फ़ुर्सत

मोकळा वेळ.

सवड असली की मला भेटा.
मला आज बिल्कुल सवड नाही.
अवकाश, फुरसत, सवड

Time available for ease and relaxation.

His job left him little leisure.
leisure, leisure time
५. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / समय

अर्थ : मिनटों, घंटों, वर्षों आदि में नापी जाने वाली दूरी या गति जिससे भूत, वर्तमान आदि का बोध होता है।

उदाहरण : समय किसी का इंतजार नहीं करता।
आप किस ज़माने की बात कर रहे हैं।
वक़्त कैसे बीतता है, कुछ पता ही नहीं चलता।
वह कुछ देर के लिए यहाँ भी आया था।

पर्यायवाची : अनेहा, अमल, अमस, अर्सा, अवसर, आहर, काल, जमाना, ज़माना, दिन, देर, दौर, दौरान, बेला, वक़्त, वक्त, वेला, व्यक्तभुज, श्राम, समय, समा, समाँ, समां

ज्याने वर्तमान,भूत आदींचा बोध होतो असे मिनिटे तास दिवस आदि परिमाणात मोजलेले अंतर किंवा गती.

सध्याचा काळ हा धकाधकीचा आहे.
काल, काळ, जमाना, वेळ, समय

An amount of time.

A time period of 30 years.
Hastened the period of time of his recovery.
Picasso's blue period.
period, period of time, time period
६. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / समय / अवधि

अर्थ : कोई विशिष्ट समय।

उदाहरण : यहाँ प्रतिवर्ष विजयादशमी के अवसर पर राम लीला का आयोजन होता है।

पर्यायवाची : अवसर, औसर, मौक़ा, मौका

एखादा विशिष्ट कालावधी.

दर वर्षी विजयादशमीच्या मुहुर्तावर इथे उत्सव साजरा करतात.
मुहूर्त

The time of a particular event.

On the occasion of his 60th birthday.
occasion
७. संज्ञा / निर्जीव / स्थान

अर्थ : खाली या रिक्त स्थान।

उदाहरण : वह शून्य में घूर रही थी।

पर्यायवाची : आकाश, उछीर, खाब, रिक्त स्थान, विच्छेद, शून्य, सफर, सफ़र

रिक्त स्थान.

एक शब्दही न बोलता ती शून्यात नजर लावून बसली होती.
आकाश, पोकळी, शून्य

An empty area or space.

The huge desert voids.
The emptiness of outer space.
Without their support he'll be ruling in a vacuum.
emptiness, vacancy, vacuum, void
८. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / गुणधर्म
    संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / मानवकृति

अर्थ : एक प्रकार का छंद।

उदाहरण : यह काव्य रचना अवकाश का एक अच्छा उदाहरण है।

पर्यायवाची : अवकाश छंद

(prosody) a system of versification.

poetic rhythm, prosody, rhythmic pattern

चौपाल

मुहावरे भाषा को सजीव एवम् रोचक बनाते हैं। हिन्दी भाषा के मुहावरे यहाँ पर उपलब्ध हैं।