पृष्ठ के पते की प्रतिलिपि बनाएँ ट्विटर पर सांझा करें व्हाट्सएप पर सांझा करें फेसबुक पर सांझा करें
गूगल प्ले पर पाएं
हिन्दी शब्दकोश से आग्नेय शब्द का अर्थ तथा उदाहरण पर्यायवाची एवम् विलोम शब्दों के साथ।

आग्नेय   संज्ञा, तत्सम

व्युत्पत्ति : संस्कृतम् [ अग्नि + ढक् — एय ]

१. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / शारीरिक वस्तु
    संज्ञा / रूप / द्रव

अर्थ : शरीर की नसों में बहने वाला लाल रंग का तरल पदार्थ।

उदाहरण : सैनिकों के शरीर से खून बह रहा था फिर भी वे मैदान में डटे हुए थे।
रक्त की उत्पत्ति शरीर की अग्नि या ताप से मानी गई है।

पर्यायवाची : अश्र, असृक्, अस्र, आत्मज, आत्मजात, आस्र, कीलाल, ख़ून, खून, ब्लड, रक्त, रसभव, रुधिर, लहू, लोह, लोहू, वृजिन, शोणित

हृदयाद्वारे ज्याचे अभिसरण होते तो प्राण्यांच्या शरीरातील द्रव.

पृष्ठवंशीय प्राण्यांत रक्त लाल रंगाचे असते
रक्त

The fluid (red in vertebrates) that is pumped through the body by the heart and contains plasma, blood cells, and platelets.

Blood carries oxygen and nutrients to the tissues and carries away waste products.
The ancients believed that blood was the seat of the emotions.
blood
२. संज्ञा / समूह

अर्थ : भाषा विज्ञान के अनुसार भारत के दक्षिण पूर्व में बोली जानेवाली भाषाओं का एक वर्ग।

उदाहरण : आग्नेय में इंडोनेशिया और उसके आस पास के द्वीपों में बोली जाने वाली भाषाएँ सम्मिलित हैं।

पर्यायवाची : आग्नेय भाषा समूह

३. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु

अर्थ : वह पदार्थ जो अग्नि से भड़क उठते हैं।

उदाहरण : लाख, बारूद आदि आग्नेय की श्रेणी में आते हैं।

४. संज्ञा / सजीव / जन्तु / कीट

अर्थ : कोई ऐसा कीड़ा जिसके काटने से शरीर में जलन होती है।

उदाहरण : वर्षा ऋतु में आग्नेय की बहुलता होती है।

५. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु

अर्थ : अग्नि का दीपन करने वाली या भूख बढ़ाने वाली औषधि।

उदाहरण : आँवला एक प्राकृतिक दीपन औषधि है।

पर्यायवाची : आग्नेयी, दीपन औषधि

(medicine) something that treats or prevents or alleviates the symptoms of disease.

medicament, medication, medicinal drug, medicine
६. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / मानवकृति

अर्थ : अठारह पुराणों में से आठवाँ पुराण।

उदाहरण : अग्नि ने सर्वप्रथम वशिष्ठ ऋषि को अग्निपुराण सुनाया था।

पर्यायवाची : अग्नि पुराण, अग्निपुराण, आग्नेय पुराण, आग्नेयपुराण

अठरा पुराणांतील आठवे पुराण.

अग्नीने सर्वात आधी वसिष्ठ ऋषीला अग्निपुराण सांगितले.
अग्निपुराण

A body of 18 works written between the first and 11th centuries and incorporating legends and speculative histories of the universe and myths and customary observances.

purana
७. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / प्राकृतिक वस्तु

अर्थ : सत्ताईस नक्षत्रों में से तीसरा।

उदाहरण : भरणी से निकलकर चंद्रमा ने कृत्तिका नक्षत्र में प्रवेश किया।

पर्यायवाची : अग्नि, अग्नि नक्षत्र, अग्निनक्षत्र, कृतिका, कृतिका नक्षत्र, कृत्तिका, कृत्तिका नक्षत्र

सत्तावीस नक्षत्रांपैकी तिसरे नक्षत्र.

कार्तिक महिन्याच्या पौर्णिमेस चंद्र कृत्तिकापुंज नक्षत्रात असतो
कृत्तिका, कृत्तिकापुंज
८. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / समय / अवधि

अर्थ : वह समय जब चंद्रमा कृत्तिका नक्षत्र में होता है।

उदाहरण : वह कृत्तिका नक्षत्र में पैदा हुआ था।

पर्यायवाची : अग्नि, अग्नि नक्षत्र, अग्निनक्षत्र, कृतिका, कृतिका नक्षत्र, कृत्तिका, कृत्तिका नक्षत्र

चंद्र कृत्तिका नक्षत्रात असतो तो कालावधी.

माझा जन्म कृत्तिका ह्या नक्षत्रात झाला.
कृत्तिका
९. संज्ञा / सजीव / जन्तु / पौराणिक जीव

अर्थ : भगवान शिव के बड़े पुत्र जो युद्ध के देवता कहे जाते हैं।

उदाहरण : कार्तिकेय देव सेना के सेनापति हैं।

पर्यायवाची : अंबिकेय, अग्निभू, अम्बिकेय, आंबिकेय, आम्बिकेय, कामजित, कार्तिक, कार्तिकेय, कार्त्तिकेय, कुमार, क्रौंचारि, क्रौञ्चदारण, गांगेय, गुह, चंद्रानन, तारकजित, तारकारि, दीप्तशक्ति, देवव्रत, द्वादशकर, पाण्मातुर, पावकात्मज, प्रिय, बाहुलेय, बाहुलेह, भवात्मज, मयूरकेतु, मयूरेश, महाशक्ति, महासेन, महिषार्दन, मारुताशन, रुद्रतेज, विशाक्ष, विशाख, शक्तिधर, शक्तिध्वज, शक्तिपाणि, शज, शरजन्मा, शांकरि, शाख, शिखिध्वज, शिखिवाहन, शिखीभू, शिखीश्वर, शूर-सेनप, शूरसेनप, षडानन, षाण्मातुर, सिद्धसेन, सेनानी, सेनापति, स्कंद, स्कन्द, हरिहय

देवांचा सेनापति व शंकराचा मोठा मुलगा.

स्कंद आजन्म ब्रम्हचारी होता अशी समजूत आहे
कार्तिकस्वामी, कार्तिकेय, स्कंद
१०. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / प्राकृतिक वस्तु

अर्थ : एक बहुमूल्य पीली धातु जिसके गहने आदि बनते हैं।

उदाहरण : आजकल सोने का भाव आसमान छू रहा है।
चैतन्य महापुरुष के शरीर से स्वर्ण जैसी आभा निकलती थी।

पर्यायवाची : अग्नि, अभ्र, अर्ह, अवष्टंभ, अवष्टम्भ, अश्मकर, अष्टापद, कंचन, कञ्चन, कनक, कांचन, काञ्चन, गारुड़, गोल्ड, चामीकर, ज़र, तामरस, तार्क्ष्य, त्रिनेत्र, दत्र, पुरुद, भद्र, मनोहर, मरुत्, रंजन, रञ्जन, रसविरोधक, वरवर्ण, वर्णि, वसु, शतकुंभ, शतकुम्भ, शतकौंभ, शतकौंभक, शतकौम्भ, शतकौम्भक, शतखंड, शतखण्ड, शातकुंभ, शातकुम्भ, शातकौंभ, शातकौम्भ, शुक्र, श्रीमत्कुंभ, श्रीमत्कुम्भ, सुवरन, सुवर्ण, सोना, स्वर्ण, हाटक, हिरण्य, हेम

पिवळ्या रंगाचा जड व मौल्यवान असा धातू.

राजाच्या खजिन्यात खूप सोने होते
कनक, कांचन, सुवर्ण, सोने, हेम
११. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / बोध

अर्थ : दक्षिण-पूर्व का कोण या उपदिशा।

उदाहरण : वह दक्षिण-पूर्व की ओर गया है।

पर्यायवाची : अग्नि, अग्नि कोण, आग्नेय कोण, आग्नेयी, आग्नेयी दिशा, दक्षिण पूर्व, दक्षिण-पूर्व, दक्षिणपूर्व

दक्षिण आणि पूर्व यांच्या मधील दिशा.

पुराणानुसार अग्नी हा आग्नेयेचा आधिपती आहे
आग्नेय, आग्नेय दिशा, आग्नेयी

The compass point midway between south and east. At 135 degrees.

se, sou'-east, southeast, southeastward
१२. संज्ञा / सजीव / जन्तु / स्तनपायी / व्यक्ति

अर्थ : हिंदुओं के चार वर्णों में से पहले वर्ण का मनुष्य।

उदाहरण : पंडित श्याम नारायण एक श्रेष्ठ ब्राह्मण हैं।
आज का ब्राह्मण अपने कर्म से विचलित होता जा रहा है।
ब्राह्मणों की उत्पत्ति अग्नि से मानी गई है।

पर्यायवाची : अनलमुख, इरेश, त्रयीमुख, द्विज, द्विजपति, द्विजाति, द्विजेंद्र, द्विजेन्द्र, द्विजेश, नृदेव, नृदेवता, पंडित, बाम्हन, ब्रह्मण, ब्राह्मण, भू-देव, भू-देवता, भू-सुर, भूदेव, भूदेवता, भूमिदेव, भूसुर, महिदेव, माहन, माहनीय, मैत्र, योगचक्षु, लहेर, वर्णज्येष्ठ, विप्र, वेदगर्भ, वेदाधिदेव, शिखी, सावित्र

आर्यांच्या चार वर्णांपैकी पहिल्या वर्णातील मनुष्य.

अध्ययन आणि अध्यापन हे ब्राह्मणाचे कर्तव्य सांगितले आहे
द्विज, ब्राह्मण, भुसुर, भुसूर, भूदेव, विप्र

A member of the highest of the four Hindu varnas.

Originally all brahmans were priests.
brahman, brahmin
१३. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / समय / अवधि

अर्थ : चान्द्र मास के किसी पक्ष की पहली तिथि।

उदाहरण : शुक्ल पक्ष की प्रतिपदा से चन्द्रमा धीरे-धीरे घटने लगता है।

पर्यायवाची : एकम, पड़वा, परवा, परिवा, प्रतिपदा

पंधरवड्यातील पहिली तिथी.

कृष्णपक्षातील प्रतिपदेपासून चंद्राच्या कला उणावत जातात
पाडवा, प्रतिपदा

An amount of time.

A time period of 30 years.
Hastened the period of time of his recovery.
Picasso's blue period.
period, period of time, time period
१४. संज्ञा / निर्जीव / स्थान / भौतिक स्थान
    संज्ञा / भाग

अर्थ : पृथ्वी या किसी अन्य ग्रह की सतह की वह दरार या छिद्र जिसमें से होकर पिघले हुए लावे, गैस आदि बाहर आते हैं।

उदाहरण : ज्वालामुखी प्रायः विस्फोट के साथ फटते हैं।

पर्यायवाची : ज्वालामुखी

ज्यातून वितळलेला लाव्हारस, वायू इत्यादी बाहेर पडतो असे पृथ्वी किंवा अन्य ग्रहाच्या पृष्ठभागावरील छिद्र किंवा भेग.

ज्वालामुखी फुटताना विस्फोट होतो.
ज्वालामुखी

A fissure in the earth's crust (or in the surface of some other planet) through which molten lava and gases erupt.

vent, volcano

आग्नेय   विशेषण

१. विशेषण / संबंधसूचक

अर्थ : अग्नि-संबंधी या अग्नि का।

उदाहरण : आतंकवादी आग्नेय अस्त्रों से लैस थे।

पर्यायवाची : आगनिक, आतशी, आतिशी

विस्तवासंबंधी वा अग्नीदेवतेसंबंधी.

आग्नेय दिशेला घरातील स्वयंपाकघर वा तेथील चूल असावी असा संकेत आहे.
आग्नेय

Capable of catching fire spontaneously or causing fires or burning readily.

An incendiary agent.
Incendiary bombs.
incendiary
२. विशेषण / विवरणात्मक / अवस्थासूचक

अर्थ : जिसका देवता अग्नि हो।

उदाहरण : आग्नेय यज्ञ में दी गई आहुति अग्नि देव को मिलती है।

३. विशेषण / विवरणात्मक / अवस्थासूचक

अर्थ : अग्नि से उत्पन्न।

उदाहरण : द्रौपदी आग्नेय कन्या थी।

४. विशेषण / विवरणात्मक / गुणसूचक

अर्थ : जिसमें से आग निकलती हो।

उदाहरण : आग्नेय अस्त्रों का प्रचलन बहुत प्राचीन है।

५. विशेषण / विवरणात्मक / गुणसूचक

अर्थ : आग भड़काने या ज्वाला उत्पन्न करनेवाला।

उदाहरण : पेट्रोल, मिट्टीतेल, तेल आदि आग्नेय पदार्थ हैं।

पर्यायवाची : आतशी, आतिशी

चौपाल

मुहावरे भाषा को सजीव एवम् रोचक बनाते हैं। हिन्दी भाषा के मुहावरे यहाँ पर उपलब्ध हैं।