पृष्ठ के पते की प्रतिलिपि बनाएँ ट्विटर पर सांझा करें व्हाट्सएप पर सांझा करें फेसबुक पर सांझा करें
गूगल प्ले पर पाएं
हिन्दी शब्दकोश से निकालना शब्द का अर्थ तथा उदाहरण पर्यायवाची एवम् विलोम शब्दों के साथ।

निकालना   संज्ञा

१. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / कार्य

अर्थ : निकालने या बाहर करने की क्रिया।

उदाहरण : बरसात में पानी का निष्कासन ठीक से नहीं हो पाता है।

पर्यायवाची : निष्काशन, निष्कासन

The act or means of getting rid of something.

disposal, disposition
२. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / कार्य / सामाजिक कार्य

अर्थ : किसी को दंड आदि के रूप में किसी स्थान,क्षेत्र आदि से हटाकर बाहर या दूर करने की क्रिया।

उदाहरण : ग़ैर जाति की लड़की से विवाह करने के कारण मंगलू का जाति निष्कासन हुआ।

पर्यायवाची : निर्वासन, निष्काशन, निष्कासन, हटाव

The act of expelling a person from their native land.

Men in exile dream of hope.
His deportation to a penal colony.
The expatriation of wealthy farmers.
The sentence was one of transportation for life.
deportation, exile, expatriation, transportation

निकालना   क्रिया, तद्भव

व्युत्पत्ति : संस्कृतम् [ निष्कासन ] —> पुरानी हिन्दी [ निकासना ]

१. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / शारीरिक कार्यसूचक

अर्थ : मिली, सटी या लगी हुई चीज़ अलग करना।

उदाहरण : वह मधुमक्खी के छत्ते से शहद निकाल रहा है।

मिसळलेली किंवा लागलेली वस्तू वेगळी करणे.

तो मधमाश्याच्या पोळ्यातून मध काढत आहे.
काढणे
२. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / कार्यसूचक

अर्थ : अंदर धँसी हुई चीज़ को बाहर करना।

उदाहरण : नाई ने पैर का काँटा निकाला।

आत घुसलेली वस्तू वर वा बाहेर घेणे.

आईने पायातला काटा काढला.
काढणे

Remove something concrete, as by lifting, pushing, or taking off, or remove something abstract.

Remove a threat.
Remove a wrapper.
Remove the dirty dishes from the table.
Take the gun from your pocket.
This machine withdraws heat from the environment.
remove, take, take away, withdraw
३. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / शारीरिक कार्यसूचक

अर्थ : किसी वस्तु में पड़ी या गिरी हुई वस्तु बाहर करना या हटाना।

उदाहरण : उसने दूध में पड़ी हुई मक्खी को निकाला।

पर्यायवाची : बाहर करना

एखाद्या पदार्थात पडलेली वस्तू बाहेर काढणे वा ती वस्तू बाजूला करणे.

त्याने दुधातली माशी काढली.
काढणे
४. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / कार्यसूचक

अर्थ : स्थान, स्वामित्व, अधिकार, पद आदि से अलग करना।

उदाहरण : मालिक ने रहमान को नौकरी से निकाल दिया।

पर्यायवाची : खलाना, दरवाजा दिखाना, बाहर करना

पद, स्थान इत्यादींपासून दूर करणे.

त्याला कामावरून काढले.
काढणे, हाकलणे
५. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / शारीरिक कार्यसूचक

अर्थ : किसी सीमा के उस पार करना या बाहर करना।

उदाहरण : उसने अपने शराबी भाई को घर से निकाला।

पर्यायवाची : निर्गत करना, बहरियाना, बहिराना, बाहर करना, बाहर का रास्ता दिखाना

बाहेर काढणे.

आईने त्याला घरातून काढले.
काढणे
६. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / शारीरिक कार्यसूचक

अर्थ : अन्दर से कोई सामान आदि बाहर करना या लाना।

उदाहरण : मनीष ने बटलोई से भात निकाला।

पर्यायवाची : काढ़ना

आतून बाहेर,वर घेणे.

मनीषने टोपातून भात काढला.
त्याने विहिरीतून पाणी काढले.
काढणे

Bring, take, or pull out of a container or from under a cover.

Draw a weapon.
Pull out a gun.
The mugger pulled a knife on his victim.
draw, get out, pull, pull out, take out
७. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / कार्यसूचक

अर्थ : किसी कार्य या पद पर नियुक्त व्यक्ति को उसके पद या कार्य से अलग करना।

उदाहरण : व्यवस्थापक ने कुछ भ्रष्ट कर्मचारियों को उनके पद से हटाया।

पर्यायवाची : बरख़ास्त करना, बरखास्त करना, बाहर करना, हटाना

Remove from a position or an office.

remove
८. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / कार्यसूचक

अर्थ : व्यर्थ जानकर बाहर करना।

उदाहरण : दीवाली से पूर्व ही मैंने घर की सारी रद्दी निकाली।

निरुपयोगी वस्तू बाहेर काढून टाकणे.

दिवाळीच्या अगोदरच सगळी रद्दी बाहेर काढली.
काढणे

Remove unwanted substances from, such as feathers or pits.

Clean the turkey.
clean, pick
९. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / निर्माणसूचक

अर्थ : जारी करना या उपलब्ध कराना।

उदाहरण : सरकार ने नया डाक टिकट निकाला है।
सरकार ने आतंकवादियों की एक सूची निकाली है।

पर्यायवाची : चलाना, जारी करना, लान्च करना, लॉन्च करना

प्रसृत करणे.

शासनाने ह्या विषयावर ताबडतोब परिपत्रक काढले.
काढणे
१०. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / कार्यसूचक

अर्थ : पास करना।

उदाहरण : मैं तीन पेपर तो निकाल लूँगा पर चौथे के बारे में कह नहीं सकता।

उत्तीर्ण होणे.

मी ह्या परीक्षेत तीन पेपर काढेन.
काढणे

Go successfully through a test or a selection process.

She passed the new Jersey Bar Exam and can practice law now.
make it, pass
११. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / शारीरिक कार्यसूचक

अर्थ : सिलाई, बुनाई के टाँके अलग करना।

उदाहरण : सीमा सलवार की सिलाई उधेड़ रही है।

पर्यायवाची : उकासना, उकुसना, उघाड़ना, उघारना, उघेलना, उधेड़ना, खोलना

विणलेल्या, शिवलेल्या गोष्टींची वीण किंवा शिवण काढणे.

सीमाने सलवाराची शिवण उसवली.
उधडणे, उसवणे

Become or cause to become undone by separating the fibers or threads of.

Unravel the thread.
unknot, unpick, unravel, unscramble, untangle
१२. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / निर्माणसूचक

अर्थ : कोई ऐसी नयी वस्तु तैयार करना या नई बात ढूँढ़ निकालना जो पहले किसी को मालूम न रही हो।

उदाहरण : एडीसन ने बिजली का आविष्कार किया।
आज-कल के वैज्ञानिक नित्य नये यंत्र या सिद्धांत निकालते रहते हैं।

पर्यायवाची : आविष्कार करना, आविष्कृत करना, ईज़ाद करना, ईजाद करना

एखादी नवीन गोष्ट शोधणे वा तयार करणे.

गॅलिलियोने दुर्बिणीचा शोध लावला.
शोध लावणे

Come up with (an idea, plan, explanation, theory, or principle) after a mental effort.

Excogitate a way to measure the speed of light.
contrive, devise, excogitate, forge, formulate, invent
१३. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / शारीरिक कार्यसूचक

अर्थ : मूल्य लेकर किसी को कुछ देना।

उदाहरण : आज मैंने पाँच सौ रुपये का ही सामान बेचा।

पर्यायवाची : उठाना, बेंचना, बेचना, विक्रय करना

मोल घेऊन वस्तू देणे.

तो पुस्तके विकतो
विकणे

Exchange or deliver for money or its equivalent.

He sold his house in January.
She sells her body to survive and support her drug habit.
sell
१४. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया

अर्थ : पहनी हुई वस्तु को अलग करना।

उदाहरण : बच्चे ने स्नान करने के लिए अपने कपड़े उतारे।

पर्यायवाची : उतारना, खोलना

कपडे, दागिने वगैरे घातलेली वस्तू अंगावरून दूर करणे.

एक एक करून त्याने अंगावरचे दागिने उतरले.
उतरणे, उतरवणे, काढणे

Remove (someone's or one's own) clothes.

The nurse quickly undressed the accident victim.
She divested herself of her outdoor clothes.
He disinvested himself of his garments.
disinvest, divest, strip, undress
१५. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / कार्यसूचक

अर्थ : किसी ओर को या आगे की ओर बढ़ाना।

उदाहरण : राजमिस्त्री ने मकान का छज्जा गली तक निकाला।

एखादी गोष्ट अमुक एका दिशेने पुढे घेणे वा वाढवणे.

पावसाचे पाणी घरात न यावे म्हणून गवंडीने छताचा पत्रा खूपच पुढे काढला आहे.
त्याने घराच्या पाठीमागे घराला लागून न्हाणीघर काढले आहे.
काढणे
१६. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / परिवर्तनसूचक

अर्थ : उस स्थान पर न रहने देना या दूर करना।

उदाहरण : किसी ने मेरा नाम मतदाता सूची से हटा दिया है।

पर्यायवाची : अलग करना, अहुटाना, उड़ाना, डिलीट करना, दूर करना, मिटाना, हटाना

Remove or force out from a position.

The dentist dislodged the piece of food that had been stuck under my gums.
He finally could free the legs of the earthquake victim who was buried in the rubble.
dislodge, free
१७. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / कार्यसूचक

अर्थ : बहुत सी वस्तुओं में से कुछ मनपसंद वस्तुएँ अलग करना।

उदाहरण : कपड़े की दुकान से अपने लिए मैंने दस साड़ियाँ चुनी।

पर्यायवाची : चयन करना, चुनना, चुनाव करना, छाँटना, पसंद करना, पसन्द करना

खूप सार्‍या वस्तूंमधून काही आवडलेल्या वस्तू वेगळ्या करणे.

कपड्याच्या दुकानातून माझ्यासाठी मी दहा साड्या पसंत केल्या.
निवडणे, पसंत करणे, बाजूला काढणे

Pick out, select, or choose from a number of alternatives.

Take any one of these cards.
Choose a good husband for your daughter.
She selected a pair of shoes from among the dozen the salesgirl had shown her.
choose, pick out, select, take
१८. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / संप्रेषणसूचक

अर्थ : बात आदि की शुरुआत करना।

उदाहरण : बात-बात में उसने मनोज की शादी की बात उठाई।
मंत्रीजी ने सदन की बैठक में घोटाले का मुद्दा उठाया।

पर्यायवाची : आरंभ करना, आरम्भ करना, उठाना, चलाना, छेड़ना, शुरू करना

विषय, गोष्ट, मुद्दा, प्रश्न इत्यादीची सुरुवात करणे.

बोलताबोलता तिने मनोजच्या लग्नाचा विषय काढला.
त्यांनी मूळ मुद्द्याला हात घातला.
विषय काढणे, हात घालणे

Take the first step or steps in carrying out an action.

We began working at dawn.
Who will start?.
Get working as soon as the sun rises!.
The first tourists began to arrive in Cambodia.
He began early in the day.
Let's get down to work now.
begin, commence, get, get down, set about, set out, start, start out
१९. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / कार्यसूचक

अर्थ : किसी के आगे बढ़ा ले जाना।

उदाहरण : ड्राइवर ने कार ट्रक से आगे निकाली।

पर्यायवाची : उकतारना, पार कराना, बढ़ाना

एखाद्याच्या बाजूने पुढे घेऊन जाणे.

वाहनचालकाने गाडी ट्रकच्या पुढे नेली.
काढणे, नेणे

Travel past.

The sports car passed all the trucks.
overhaul, overtake, pass
२०. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / गतिसूचक

अर्थ : कहीं से होकर चलाना या ले जाना।

उदाहरण : इस वर्ष झाकियाँ मुख्य मार्ग से होकर निकाली गईं।
ताऊजी ने अपने इकलौते बेटे की बारात बड़ी धूम-धाम से निकाली।

एखाद्या मार्गावरून चालवणे वा घेऊन जाणे.

ह्या वर्षी मोर्चा मुख्य मार्गावरून न काढता दुसर्‍याच मार्गावरून काढला.
काढणे
२१. संज्ञा / अवस्था

अर्थ : निर्वाह करना या व्यतीत करना।

उदाहरण : उसने अपना बचपन बहुत गरीबी में बिताया।

पर्यायवाची : काटना, गुज़ारना, गुजारना, निर्वाह करना, बिताना, व्यतीत करना

२२. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / कार्यसूचक

अर्थ : निस्तार या उद्धार करना।

उदाहरण : उसने मुझे इस मुसीबत से निकाला।

पर्यायवाची : उगारना, उद्धार करना, उद्धारना, उधारना, उबारना

सुटका करणे.

तिने मला ह्या संकटातून बाहेर काढले.
बाहेर काढणे, सोडवणे
२३. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / कार्यसूचक

अर्थ : रकम जिम्मे ठहराना या किसी पर ऋण या देना निश्चित करना।

उदाहरण : महाजन ने हज़ार रुपए सूद निकाले।

२४. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / कार्यसूचक

अर्थ : ढूँढ़कर सामने रखना।

उदाहरण : पुलिस ने चोर के घर से चोरी के माल निकाले।

पर्यायवाची : ढूँढ निकालना, ढूंढ निकालना, बरामद करना

माल इत्यादी शोधून सर्वांसमोर आणणे.

पोलीसांनी चोरीचा माल घरातून शोधून काढला.
शोधून काढणे
२५. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / कार्यसूचक

अर्थ : रेखा के समान दूर तक जाने वाली वस्तु का निर्माण करना।

उदाहरण : सरकार ने इस बाँध से एक और नई नहर निकाली।

दूरवर जाणारा अरुंद मार्ग निर्माण करणे वा बांधणे.

ह्या धरणातून एक कालवा काढला आहे.
काढणे
२६. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया

अर्थ : ध्यान में लाना विशेषकर उपयोग करने के लिए।

उदाहरण : उसने महँगाई से बचने के लिए एक नई तरकीब निकाली है।

विशेषतः उपयोगासाठी एखादी गोष्ट मनात आणणे.

महागाईपासून वाचण्यासाठी त्याने एक नवीन कल्पना काढली आहे.
काढणे
२७. क्रिया / होना क्रिया

अर्थ : किसी वस्तु का अपने में से कुछ बाहर फेंकना।

उदाहरण : यह गाड़ी बहुत धुआँ छोड़ती है।

पर्यायवाची : छोड़ना, देना

एखाद्या वस्तूने आपल्यामधून काही बाहेर टाकणे.

ही गाडी खूप धूर सोडते.
काढणे, टाकणे, फेकणे, सोडणे
२८. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया

अर्थ : कोई मान आदि प्राप्त करने के लिए गणन आदि करना।

उदाहरण : आप इन संख्याओं का औसत निकालिए।

एखादे मान इत्यादी काढण्यासाठी गणना इत्यादी करणे.

तुम्ही ह्या संख्यांची सरासरी काढा.
काढणे

Establish after a calculation, investigation, experiment, survey, or study.

Find the product of two numbers.
The physicist who found the elusive particle won the Nobel Prize.
ascertain, determine, find, find out
२९. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया

अर्थ : किसी वस्तु में से कोई ऐसी दूसरी वस्तु किसी युक्ति से अलग या दूर करना जो उसमें मिली हुई या व्याप्त हो।

उदाहरण : तेली तिलहनों से तेल निकालता है।

३०. क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / कार्यसूचक

अर्थ : कहीं रखी हुई अपनी कोई चीज या उसका कुछ अंश वहाँ से लेकर अपने अधिकार या हाथ में करना।

उदाहरण : मैंने कल ही बैंक से पाँच हज़ार रुपए निकाले।

३१. क्रिया / ऐच्छिक क्रिया
    क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / शारीरिक कार्यसूचक

अर्थ : कुएँ, पात्र आदि से पानी या किसी तरल पदार्थ को बाहर लाना या करना।

उदाहरण : सीमा कुएँ से पानी निकाल रही है।

पर्यायवाची : खींचना

३२. क्रिया / ऐच्छिक क्रिया
    क्रिया / कर्मसूचक क्रिया / कार्यसूचक

अर्थ : बैंक से पैसे निकालना।

उदाहरण : किसी ने मेरे केनरा बैंक के खाते से पैसे निकाल लिए।

चौपाल

मुहावरे भाषा को सजीव एवम् रोचक बनाते हैं। हिन्दी भाषा के मुहावरे यहाँ पर उपलब्ध हैं।